Mag KLM solliciterende piloten vragen naar vaccinatie?

Sinds de meivakantie is er veel onrust ontstaan over het falende beleid van Schiphol en de lange wachtrijen als gevolg van personeelstekorten bij beveiligers en de bagage-afhandeling. Ook KLM verkeert in zwaar weer als gevolg van de coronacrisis. Daar komt nu nog bij dat de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers (“VNV”) onlangs een kort geding procedure is gestart tegen KLM. In deze procedure stond de vraag centraal of KLM kandidaat vliegers mag vragen naar hun vaccinaties. De VNV vroeg in kort geding om een verbod op het stellen van die vraag, op straffe van een dwangsom van € 100.000,- voor iedere overtreding van dit verbod. VNV is een vakvereniging, die de belangen van vliegers behartigt die in dienst zijn van KLM. Bij KLM zijn op dit moment ruim 3.000 piloten in dienst.

Wat speelde er?

Kern van het geschil is of KLM van nieuwe piloten mag vragen of zij gevaccineerd zijn tegen corona en – bij een negatief antwoord – of zij kandidaat vliegers hierop mag afwijzen in de sollicitatieprocedure.

Het standpunt van KLM

KLM stelt als aanname-eis voor de functie van vlieger dat deze inzetbaar moet zijn op alle bestemmingen van het KLM-netwerk. Voor volledige inzetbaarheid is vaccinatie tegen corona een vereiste. KLM heeft een Vademecum Vliegend Personeel waar dit beleid omtrent vaccinaties in staat. Ook in een protocol bij de cao zijn hierover nadere afspraken gemaakt. Daarbij is er geen wettelijk voorschrift of rechtsbeginsel dat KLM dit verbiedt.

Het doel dat KLM met het verlangen van een coronavaccinatie wenst te bereiken is kort gezegd dat KLM – rekening houdend met de reisrestricties – de planning van de vliegers rond kan blijven krijgen. KLM kan het zich niet veroorloven om vliegers aan te nemen die slechts beperkt inzetbaar zijn, vanwege het ontbreken van een coronavaccinatie.

KLM meent dat zij hiertoe gerechtigd is en dat het vragen naar de inzetbaarheid geen inbreuk op de grondrechten van de kandidaat vliegers maakt. Alle kandidaat vliegers worden hetzelfde behandeld en kandidaat vliegers zijn bovendien niet gelijk aan vliegers die al in dienst zijn van KLM.

Het standpunt van de vakbond VNV

Het standpunt van VNV komt er op neer dat, hoewel KLM betwist dat zij naar de vaccinatiestatus vraagt, door het vragen naar de volledige inzetbaarheid feitelijk óók gevraagd wordt naar de vaccinatiestatus. Door de sollicitatieprocedure per direct te beëindigen als het antwoord op deze vraag uitblijft of negatief is, zet KLM mogelijk kandidaat vliegers onder druk om (alsnog) tot vaccinatie over te gaan. Immers, zonder vaccinatie geen baan bij de KLM, waar de kandidaat vliegers allen voor zijn opgeleid.

Is aangepast aannamebeleid toegestaan?

Interessant is de vraag of werkgevers in het algemeen in hun aannamebeleid onderscheid mogen maken tussen werknemers die wel of niet zijn gevaccineerd.

In principe is deze vorm van “discriminatie” toegestaan, maar een werkgever zal dit wel heel goed moeten kunnen onderbouwen. Het maken van een dergelijk onderscheid tussen potentiële werknemers is slechts toegestaan, als dit objectief gerechtvaardigd wordt door een legitiem doel. Oftewel: vaccinatie moet passend en noodzakelijk zijn in de gegeven omstandigheden.

Gaat het om een verpleegster op een IC-afdeling, dan is dit waarschijnlijk goed te motiveren. Zodra het echter om een kantoorfunctie gaat, dan zal die noodzakelijkheid minder snel bestaan.

Daarnaast is van belang dat een werkgever niet zomaar mag vragen of een potentiële medewerker is gevaccineerd. Dit heeft te maken met de Algemene wet gelijke behandeling (AWGB) en de achterliggende gedachte om discriminatie op grond van gezondheid te voorkomen. Dit maakt het dus aanmerkelijk lastiger om na te gaan of iemand gevaccineerd is.

Als het van belang is voor een werkgever om te weten of iemand is ingeënt, dan zou hij de sollicitant ook aan een medische keuring kunnen onderwerpen. Echter om die keuring toe te passen, zal deze o.a. noodzakelijk moeten zijn gelet op medische eisen voor de functie en gelden er tevens diverse nadere voorwaarden.

Oordeel van de kort geding rechter

Rechtbank Amsterdam is het niet eens met KLM (zie ECLI:NL:RBAMS:2022:3029). Het vragen naar en eisen van een coronavaccinatie is een niet-gerechtvaardigde inbreuk op de grondrechten van de kandidaat vliegers, in het bijzonder het recht op de persoonlijke levenssfeer dat is verankerd in artikel 8 EVRM.

Een dergelijke inbreuk kan onder omstandigheden gerechtvaardigd zijn, waarbij gekeken moet worden naar het legitieme doel, het middel om dat doel te bereiken en de geschiktheid daarvan en ook of is voldaan aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit

Het doel dat KLM wenst te bereiken om – rekening houdend met de reisrestricties – de planning van de vliegers rond te krijgen, zou kunnen worden beschouwd als een legitiem doel. Een dergelijke maatregel voorkomt echter niet dat de kandidaat vliegers toch op enig moment een reisrestrictie zullen hebben. Dat kan om een hele andere (medische) reden zijn of omdat de coronamaatregelen wijzigen, maar ook als de visie van de vliegers op een coronavaccinatie wijzigt nadat zij in dienst zijn gekomen of indien de vlieger alsnog afziet van nieuwe noodzakelijke coronavaccinatie.

Zelfs indien het middel geschikt zou zijn om het beoogde doel van KLM te bereiken, geldt naar het voorlopig oordeel van de rechtbank dat niet voldoende aannemelijk is geworden dat het middel proportioneel is en dat niet is voldaan aan het subsidiariteitsvereiste (dat de werkgever dat doel redelijkerwijs op een minder ingrijpende wijze kon bereiken).

De belangen van de kandidaat vliegers zijn groot, nu deze zien op een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Het belang van KLM om haar planning rond te krijgen en haar bedrijfsvoering zo goed mogelijk in te richten, weegt niet zo zwaar als de rechten van deze kandidaat piloten. KLM heeft onvoldoende aannemelijk gemaakt dat zij, als zij enkele niet gevaccineerde piloten aanneemt, op een personeelsbestand van ruim 3.000 vliegers, zodanig in de problemen komt dat zij de planning niet meer rond kan krijgen.

De rechter verbiedt KLM dan ook met onmiddellijke ingang bij kandidaten voor vacatures voor de functie van vlieger op enigerlei wijze informatie in te winnen over de vaccinatiestatus en/of om kandidaten af te wijzen omdat zij aangeven niet gevaccineerd te zijn, op straffe van een dwangsom van € 100.000,- per overtreding.

Vakbond VNV onderschrijft de positie van de overheid dat vaccineren belangrijk is, maar dat een vaccinatieplicht door de werkgever niet is toegestaan. Deze slag hebben de (toekomstige) KLM-piloten gewonnen, maar of de reizigers er blij mee zullen zijn, valt nog te bezien.

Meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met mr. Eugénie Ponjee-Scheurwater via eponjee@boersadvocaten.nl of via het telefoonnummer 0318 – 522404.